Bây giờ thì tôi hết mắc cỡ rồi. Nhưng quả là tôi có đọc, chứ không phải là không. Nhưng nhất cử có thể lưỡng tiện thì sao bạn không tập trung vào cái gì hữu ích? Chẳng hạn - đây chỉ là một thí dụ thôi -chẳng hạn tập trung tư tưởng vào một chương của Marc Aurele hay Epictete (hai triết gia La Mã thời cổ đại).
Làm được một công việc mệt nhọc, lòng tự tin của bạn sẽ tăng lên. Bạn lựa một thời đại hoặc một đầu đề, hoặc một tác giả thôi. Không có phương pháp thần diệu nào để bắt tay vào việc cả.
Trước khi ngừng bút, tôi không thể không kể qua những nguy hiểm đang rình rập bạn. Browning, viết bằng thơ, và chứa nhiều chất thơ cực đẹp. Thơ bắt óc ta làm việc nhiều hơn tiểu thuyết, nếu trong thơ có phần tưởng tượng.
Họ ngồi xe máy phóng qua các miền trong xứ văn chương với mỗi mục đích là đi tìm cảm xúc mới. Đọc hết chương trước, chắc bạn thấy vui vẻ hy vọng và tự nhủ: "Anh chàng này sẽ chỉ cho mình một cách dễ dàng và không mệt nhọc để làm những việc mình muốn làm từ lâu nay mà không được". Bạn làm việc quan trọng đó lúc nào? Theo tôi lúc thích hợp nhất là lúc đi từ sở về nhà.
Bạn đừng quên rằng những điều bất ngờ rất thường xảy ra, cũng đừng quên bản tính của con người. Không yêu văn chương không phải là một tội, cũng không phải là dấu hiệu của sự ngu dốt. Thật ra, khó tưởng tượng được trạng thái tinh thần của một người đọc xong tập tạp bút của Hazlitt mà không muốn đọc ngay một vài bài thơ nào rồi mới ăn cơm.
Tiểu thuyết đó là cuốn Aurora Leigh mà tác giả là E. Tôi tưởng tượng rằng phần đông những người có óc tò mò tìm hiểu đều hướng đến văn chương. Thành thử chúng tôi không thể .
Có thể nói rằng cảm giác luôn luôn ngóng trông, mong mỏi đó, hễ sống thì phải có, không thể tách nó ra khỏi đời sống được. Điều quan trọng nhất là luôn nhận thấy luật nhân quả, nghĩa là thấy sự phát triển liên tiếp trong vũ trụ, nói một cách khác, là thấy luật biến hóa. Lý do không phải những tác phẩm trên không nghiêm túc mà vì: tiểu thuyết dở thì không nên đọc, còn tiểu thuyết hay thì làm cho ta đọc một mạch, nhanh như một chiếc thuyền con trôi theo dòng nước, và tới đoạn kết thì ta muốn hết hơi mà chẳng mệt nhọc chút nào.
Tới nhà, bạn không ăn ngay. Bạn lên xe với tờ báo và bình tĩnh, ung dung để hết trí não vào tờ báo. Nó là nguyên nhân của trạng thái không yên ổn trong tâm tư, nó như một bóng ma, luôn luôn phá quấy những cuộc vui của ta.
Phân tích cảm giác ấy, ta sẽ thấy trước hết là một nỗi lo âu, bối rối, chờ đợi, ngóng trông, mong mỏi. Phần đông chúng ta không ra khỏi châu thành chúng ta ở, cũng không chịu kêu xe lại công ty du lịch hỏi giá tiền một cuộc du hành tới La Mecque. Nhưng bạn cũng không có thể tiêu non thời gian được.
Cuốn "Lịch sử suy vong của đế chế La Mã" (tác giả Edward Gibson thế kỷ 18) không so sánh được với cuốn "Thiên đường đã mất" nhưng cũng là một cuốn tuyệt hay, và cuốn "Những quy tắc thứ nhất" của Herbert Spencer không thuộc loại thơ mà cũng là một sản phẩm cao cả của nhân loại. Sự thành công của đời thầy tuỳ thuộc nó. Và cả khi ta thấy nhiệm vụ quá sức ta, ta phải chịu thua, mà ta vẫn nghĩ rằng nếu bắt sức ta làm thêm được cái gì nữa thì ta ít bất mãn hơn.