Họ có xu hướng tự cho mình đã quá khôn ngoan, đã suy xét kỹ điều mình nói, làm. Không phải họ mang chứng bịnh bi quan cuộc đời của kẻ yếu thế hay tật chỉ trích của người ác tâm đâu. Nhưng đến giờ ông giảng truyện Kiều, ông phân tích tâm lý Kiều, Kim:
Lấy câu nầy của Marie Von Ebner Eschenbach làm bùa hộ thân: Bạn hãy là ông chủ của ý muốn bạn và làm đầy tớ của lương tâm bạn. Vì đó có một kích thích nào bên trong con người hay bên ngoài như lăn, cựa mình, như các tiếng động thuận hợp cho chúng thì chúng xuất hiện trong đầu óc ta như một cuốn phim, tuy đứt khúc, bắt quàng nhưng không kém phần linh động. Cũng tại vì lắm khi bị cuộc sống tinh thần chi phối mà bạn trai xử đối với gia đình hay người ngoài xã hội có vẽ lạnh lạt.
Muốn am tường các tác vi các bạn trai trong tuổi nầy thì cứ hỏi các bực cha mẹ và nhà giáo. Mục đích của cuộc đời làm cho nó có giá trị ở ngay địa vị mà mình xây một cách lương thiện. Và trong hôn nhân là việc cao cả của Thượng đế sáng lập, có tính chất vĩnh cửu, hai tâm hồn phối hiệp nhau: tình yêu đã làm cho hai thể xác gần gũi nhau, do đó một mầm sống bắt đầu tượng thai, lớn lên trong cung lòng của người mẹ và sau chín tháng ra chào đời.
Nhưng phần đông bạn gái không làm được vậy như bạn trai hay thiểu số bạn gái nầy. vì là những vật thụ tạo của Tạo hóa và Tạo hóa dùng chúng để hoàn thành chương trình bảo tồn nhân loại. Người gái ấy bổng nhiên làm thần tượng trong tâm hồn bạn.
Gặp những thiếu nữ lạ, nhất là kẻ có nhan sắc lộng lẫy, bạn trai nghe bẽn lẽn. Đàn ông, trong đó có bạn trai dễ tha thứ một phần tạitính tự nhiên quảng đại, thích đại cương không ưa chi tiết, phần khác tại yếu đuối tự căn tạng tính dục. Nhưng nói chung mà nói cơ cấu sinh lý của bạn trai được cấu thành bằng những đường gân thớ thịt tự nhiên hiếu động.
Jean Le Presbytre gọi sự mê sách của các bạn trai mà tôi nói rõ tiểu thuyết ở đây là cơn khủng hoảng. Có bạn trai chủ trương người bạn trăm năm phải có nhan sắc Tây Thi. Phải có những tay lưu manh cho họ những bài học cay đắng họ mới ý thức được phần nàotính chất giả dối của thứ người hồi nào luồn lụy nói: Có ta đây chẳng cơn cớ gì rồi đến lúc lại trắng trợn mửa ra những lời đ ê mạt trở mặt:
Ai biếttính hào hiệp của họ, nói phải quấy với họ, một lời đã biết đến ta họ dám làm những việc hy sinh cao cả. Có điều là họ nghi kỵ lòng tốt thế nhân. Yêu bạn mình bằng tấm lòng vị tha, thành thực, lo xây hạnh phúc hiện thế và toàn phúc vĩnh cửu cho bạn.
Có người nói họ có đầu óc cách mệnh. Bạn trai thiếu niên, thanh niên khó chú ý học hành lắm. Đó là chưa nói, sự già trước tuổi, sự khằn đi, rã rời đi từ thể xác đến tâm hồn của bạn trai bôn tẩu trong cơn lốc vật chất của đường đời.
Thấy mình có thân thể cường tráng, họ đứng gần tuổi đi về già của người cha, gần hình dáng mảnh khảnh của mẹ và chị, đâm ra ý nghĩ tự khoái về sinh lực của mình. thân xác họ non nớt nhưng biến đổi nhanh chóng. Có nhiều hiện tượng thoái giảm bên trong cơ quan trái thận chẳng hạn, lúc 11 tuổi nặng hơn 16, 17 tuổi.
Bởi mang bẩm tính dua nịnh đó, tưng bốc được người nầy thì cũng xông hương được người kia. Bạn đã biết con tim của bạn trai vào buổi dậy thì đã chuyển mình: Họ nghe tâm tình luyến ái như gió lạ nhẹ nhàng phớt qua vườn lòng họ. Họ đôi khi vì lý do cần thiết, tỏ ra dịu ngọt với ai đó một lúc.