Có biết bao nhiêu trường hợp, người lớn tưởng bạn trai thiếu niên có mắt mà không thấy. Nên để ý: ý chí không phải là bản năng vụt chạt. Những mộng lớn của 90% nam thanh đều quay quần xung quanh những vấn đề đó.
Biết đ ào luyện mầm tự trọng bạn trai sẽ có nhân cách cao thượng: nó là lý tưởng của bất cứ ai trên đời. Tuổi của họ ai biết lợi dụng sẽ là động cơ của nhiều công việc anh hùng có ích cho gia đình, quốc gia. Người bạn trai tuy bị những nổi dậy trong tâm hồn lúc hoa niên, vẫn nên giữ lòng bình tĩnh và sứ mệnh cao quý của mình.
Đến cái trắp của họ thì thôi y như thiên địa hồi chưa phân sáng phân tối. Họ viết lộn xộn, gạch vẽ những địa đồ. Chánh phủ mất tiền bạc cất tiểu học, trung học, đại học đường mà không bắt nhà giáo đ ào luyện tâm đức cho kẻ thụ giáo, không cho môn học làm người vô chương trình, chỉ bắt thi các môn của trí mà bất kể các môn của tâm hồn thì chỉ tạo những thế hệ duy vật, vô hồn có ngày trở giáo hại chánh phủ và bắt chánh phủ cất sẵn cho họ tòa án, thêm lính cảnh sát, nhà thương điên, trại giáo hóa, nhà an trí v.
Người ta hay có những lầm lẫn nầy. Mẹ bắt họ làm gì, họ nhớ thì làm, quên thì thoiâ. Nhà giáo dục nên lưu tâm huấn luyện riêng cho họ về vấn đề nầy.
Bonnet thì bi quan ngạo nghễ: Bạn hữu như xe tắc xi: Trời nổi giông tố thì người ta không thấy chúng. Tôi vẫn biết ở thời nầy tuổi trẻ ngang ngạnh lắm, bất kể nhà giáo dục. Hai người tha thiết yêu nhau và sau cùng một đám cưới.
Vào buổi dậy thì được lôi cuốn bởi những mộng lớn về tương lai họ còn hiếu động hơn nữa. Đến khi bạn gái nhận họ ra là mã tô vôi thì đời đã bị hôi thúi. Bây giờ muốn hấp dẫn họ phải nói A Lịch Sơn đại đế, Nã Phá Luân, Nguyễn Huệ, Nguyễn Du, Ssakespeare, Bossuet, Abraham Lincoln, Charlot v.
Ai khổ hơn người đi hay kẻ ở. Bạn thấy lòng đơn giản của họ bị đánh cướp đi nhiều quá. Nền giáo dục buổi thiếu thời cho bạn trai nên cótính chất luyện tập (dressage) hơn là bắt ép lĩnh hội những của ăn tinh thần mà họ chưa đủ khả năng thụ nhận.
Jean Le Presbytre trong cuốn Toi quy deviens homme có dẫn lời nầy của Anatole France: Hồi tôi còn con nít, tôi thông minh. Chị thì chạy ra vô, vừa thay đồ vừa nói, lục cái giỏ nầy nói, soạn cái giỏ kia nói, mời mẹ ăn nho nói, mời cha hút thuốc lào, cô táp nói. Nếu phải phân tích chất ghen giữa hai phái thì có lẽ người ta thấy cách chung có chỗ khác biệt này là ở bạn gái sự ghen nhiều thâm độc hơn.
Lợi đây phải hiểu năm bảy đường. Tôi thấy có nhiều người lớn, lúc họ đấu lý, dùng cường quyền đ àn áp tinh thần họ, nói cho họ nghe những lý lẽ rất tế nhị, những lý lẽ của người lớn. Nhưng thưa bạn tôi biết sớm muộn vấn đề nầy sẽ đặt ra cho bạn, đặt ngay trong tâm hồn bạn.
Họ chỉ mới nghe con tim dào dạt. Ra đến nơi, họ mua tùy sự nhó còn lại chút ít trong trí: mì thánh, chỉ, vắt gì cũng được. Ai họ cũng giao tiếp được mà không hề có ý nghĩ mình cô độc.