Giáo dục bạn trai thiếu nhi hay thanh niên, nhà giáo nên nỗ lực luyện óc nhớ cho họ. Còn bạn trai khác hẳn. Có lẽ họ vô ý, không đáng khen mấy, khi họ không thích lật lại những trang đời cũ đầy vết lem của người họ yêu, có lẽ vậy.
Đa số bạn trai thì quảng đại lắm, nhưng đừng tưởng ai cũng tốt bụng. Có bạn trai thấy một bạn gái tự nhiên mến. Nếu họ tu hành thì lỗ trống tâm hồn họ được trám bằng tình yêu Thượng đế và nhân loại.
Lúc thay đổi quần áo họ lo kín đáo. Thời xưa hay ở thôn quê trong giới ít học, không phải người ta không biết yêu đâu. Bị rầy đánh, họ buồn lắm.
Trong giới bạn trai, có lắm kẻ kết bạn thân nhau chỉ vì điểm ưa thích tán tỉnh bạn gái, bàn các éo le của ái tình. Ai họ cũng giao tiếp được mà không hề có ý nghĩ mình cô độc. Họ hồ nghi nhiều kẻ xung quanh chuẩn bị ngạo nghễ họ.
Đó là quân thù của ý chí chớ không phải là ý chí. Trong chương sau khi bàn vấn đề đời sống xã hội của bạn trai tôi sẽ bàn rộng về vai trò của họ trong xã hội tương lai của dân tộc và thế giới. Họ cướp lời để nói cơ hồ như không muốn được nghe mà chỉ thèm được nói.
Ai đã từng len lỏi vào cuộc giáo luyện thanh niên đều nhiều phen gặp những nam thanh ưa chụm ba chụm bảy hay kéo đi cà rểu ngoài phố, ở bờ sông, trong hoa viên để khi thì to tiếng, khi rù rì, rủ rỉ bàn chuyện ái tình. Giữa muà xuân của tâm hồn họ, dậy lên một bản hòa tấu có đủ khát vọng, tâm tình, ý tưởng, mơ mộng, luyến tiếc, bất mãn, lãnh đạm, hăng hái vân vân và vân vân. Họ ngó qua ngó lại, ngó quần ngó áo, vuốt tóc, coi giày, sửa cà vạt, nhìn bàn tay, rờ cổ áo.
Không nên đi mua một hai thú vui chóng qua mà phải bán danh tiếng, cùng bao nhiêu vật bán của tâm hồn. Lắm lúc nó như áng mây mù làm cho bạn trai không phân biệt phải trái. Họ lấy lại trớn hoạt động.
Bài vở thầy giáo rầy họ mãi, bảo phải kỹ lưỡng. Vì mồi vật chất mê hoặc, nhiều thế nhân mất đi óc hướng thượng, quên hẳn trên đầu có ai, chết rồi còn lại cái gì. Tôi cũng thấy nhiều đ àn bà lúc say duyên mói, gặp những ong bướm cũ, liếc nghe két két và tướng đi, lối nói của họ như chồm tới để ngạo nghễ, để hãnh diện.
Ai làm gì bất mãn họ giận rồi quên luôn. Nếu Nguyễn Du 18 xuân tình cờ đọc: Agouassacrouss poulipaloué moloca vie. Đừng quá quan tâm đến sự bắt họ suy nghĩ, lý luận để nhớ, mà lặp đi lặp lại, tạo cho họ có thói quen nhớ cách máy móc.
Các trường lớp bị coi là cặn bã xã hội như gái điếm, như kẻ ăn mày, như người lao động con đông giống chuột lứa, co rút trong nhà nhà chuồng, đã bị đời miệt thị, lại còn bị số đông bạn trai gớm như cùi nếu không lạm dụng được để thỏa mãn lòng ích kỷ. Lợi đây phải hiểu năm bảy đường. Học sinh được một nền giáo dục nổi tiếng mà còn vậy, huống hồ bao nhiêu bạn trai ở thôn quê xa bóng văn minh và ở thành thị thì đi chơi đ êm về ngủ nướng.